เด็กไทยยังต้องคิดเองไหม เมื่อ AI ตอบได้ทุกอย่าง
ในยุคที่ปัญญาประดิษฐ์ไม่ได้เป็นเพียงนิยายวิทยาศาสตร์ แต่เข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตประจำวันอย่างแนบเนียน ตั้งแต่การเลือกเพลงในแอปฟังเพลง การแนะนำคลิปใน YouTube หรือ TikTok ไปจนถึงการช่วยเขียนอีเมลและตอบแช็ตลูกค้า ความสามารถของ AI ก่อให้เกิดคำถามสำคัญต่อระบบการศึกษาทั่วโลก
ปรากฏการณ์ใหม่ในห้องเรียน
“เด็กสมัยนี้ไม่ต้องรอให้ใครมาสอน เขาเปิดแอปถาม ChatGPT ก็ได้คำตอบในไม่กี่วินาที ทั้งยังสร้างเนื้อหาได้ สรุปข้อมูลได้ บางคนถึงขั้นวิเคราะห์ได้ดีกว่าผู้ใหญ่” อาจารย์บวรศักดิ์ สกุลเกื้อกูลสุข จากสถาบันวิทยาการหุ่นยนต์ภาคสนาม มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี กล่าวถึงพฤติกรรมของเด็กยุคใหม่ที่ทั้งน่าทึ่งและน่าตกใจไปพร้อมกัน
ครูหลายคนคงไม่แปลกใจอีกต่อไปเมื่อพบว่าการบ้านที่นักเรียนส่งมามีภาษาและเนื้อหาที่ลึกซึ้งเกินกว่าระดับความเข้าใจที่แสดงออกในห้องเรียน ขณะที่ครูเองก็เริ่มใช้ AI ช่วยออกข้อสอบ สร้างบทเรียน หรือตรวจการบ้าน
ปัญหาไม่ได้อยู่ที่การใช้ AI “ทำ” การบ้านให้ แต่อยู่ที่ AI กำลังทำให้เด็กขาดทักษะการเรียนรู้ที่สำคัญโดยไม่รู้ตัว ทักษะพื้นฐานอย่างการอ่าน การวิเคราะห์ การตั้งคำถาม และการค้นหาคำตอบด้วยตนเอง ล้วนต้องอาศัยเวลา ความพยายาม และความอดทน แต่ AI กำลังย่อกระบวนการเหล่านี้ให้เหลือเพียงไม่กี่วินาที
“AI เป็นเครื่องมือที่ยอดเยี่ยมถ้าใช้กับคนที่มีความรู้พื้นฐานอยู่บ้างแล้ว แต่ไม่เหมาะกับเด็กที่ยังอยู่ในช่วงเรียนรู้ เพราะมันจะตัดกระบวนการเรียนรู้และการฝึกฝนทักษะสำคัญออกไป เด็กอาจตอบคำถามได้เร็วขึ้น แต่ไม่เข้าใจคำตอบนั้นเลย” อาจารย์บวรศักดิ์เตือน
กับดักแห่งการพึ่งพา AI
การใช้ AI อย่างไร้วิจารณญาณอาจนำไปสู่ปรากฏการณ์ “ห้องเสียงสะท้อน” ที่ผู้ใช้ได้รับแต่ข้อมูลที่ตนเองเชื่ออยู่แล้ว จนไม่เปิดรับความคิดใหม่ เมื่อเสริมด้วยระบบรางวัลที่ทำให้รู้สึกดีทุกครั้งที่ใช้งาน อาจนำไปสู่ภาวะ “เสพติดคำตอบจาก AI” โดยไม่รู้ตัว
“ในอนาคตอันใกล้ AI จะรู้ใจเรามากกว่าที่เรารู้ใจตัวเอง นั่นคือเหตุผลที่เราต้องเท่าทัน ไม่ใช่แค่ใช้เป็น แต่ต้องรู้ทันว่าเมื่อไรควรฟัง เมื่อไรควรถาม และเมื่อไรควรหยุดไว้ก่อน” อาจารย์บวรศักดิ์เน้นย้ำ
ทางออกสำหรับการศึกษาไทย
ระบบการศึกษาไทยจำเป็นต้องปรับเปลี่ยนจากการวัดผลด้วยคำตอบ มาเป็นการวัดผลด้วยกระบวนการคิด โดยการออกแบบโจทย์ที่ไม่สามารถหาคำตอบได้จาก AI เช่น คำถามที่ไม่มีคำตอบเดียว หรือโจทย์ปัญหาจากชีวิตจริงที่ต้องใช้การคิดวิเคราะห์และเชื่อมโยงความรู้
สิ่งสำคัญที่สุดในยุคนี้ไม่ใช่แค่ความรู้ แต่คือ “ทัศนคติ” และ “ทักษะ” ที่จะทำให้อยู่รอดและเติบโตได้ในโลกที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว
บทเรียนสำคัญ
แม้ AI จะพัฒนาอย่างก้าวกระโดดจนตอบคำถามได้แทบทุกอย่าง แต่สิ่งสำคัญกว่านั้นคือมนุษย์เราต้องไม่ลืม “ตั้งคำถาม” ด้วยตัวเองอยู่เสมอ เพราะในโลกที่เต็มไปด้วยคำตอบ ความสามารถในการตั้งคำถาม การคิดวิเคราะห์ และการเรียนรู้ตลอดเวลาต่างหากคือความสามารถที่แท้จริงของมนุษย์
การศึกษาในยุค AI ไม่ใช่เรื่องของการแข่งขันกับเครื่องจักร แต่เป็นเรื่องของการเรียนรู้ที่จะใช้เทคโนโลยีอย่างชาญฉลาด โดยไม่สูญเสียความเป็นมนุษย์ที่มีความสามารถในการคิด สร้างสรรค์ และเรียนรู้ด้วยตนเอง